|
|
| Isý yalýtýmýnda EPS, fabrikada üretilmiþ levhalar þeklinde kullanýlmaktadýr. EPS’in binalarda kullanýmý ile ilgili olarak ürün özelliklerini ve deneyleri açýklayan Türk Standardý, “TS 7316 EN 13163 Isý Yalýtým Mamulleri-Binalar için-Fabrikasyon olarak imal edilen-Genleþtirilmiþ polistiren köpük-Özellikler” olarak tanýmlanmýþ standarddýr.
Bu standardýn içeriðinin önemli özelliði 15 kg/m3 'den daha düþük yoðunluklardaki ürünlerin binalarda ýsý yalýtýmý amaçlý kullanýlmasýný bugün için önlemesidir. Standardda binalarda kullanýlacak ürünlerin yangýn karþýsýndaki davranýþlarý açýsýndan bir sýnýrlama getirilmemiþ olmakla beraber, binalarda ýsý yalýtým amaçlý uygulamalarda B1 sýnýfý kullanýlmasý önerilir. EPS ürünlerin yangýn karþýsýndaki davranýþlarý ile ilgili daha fazla bilgi için üyesi olduðumuz European Manufacturers of Expanded Polystyrene (EUMEPS)’in www.eumeps.org adresli sitesinden “SBI testing programme”, “SBI testing programme, mounting and fixing conditions for “Doublages””, “Behaviour of EPS in case of fire” isimli dökümanlarý inceleyebilir.
EN 13163 Standardýn içeriðinde bütün ürünlerde ve özel uygulamalarda hangi testlerin hangi standarda göre yapýlmasý gerektiði açýklanmaktadýr.
PÜD’ün ürün ve deney imkânlarý ile desteklediði doktora tezi kapsamýnda, mekanik özellikler ve ýsýl iletkenlik üzerinde hakim özellik yoðunluk olarak tesbit edilmiþ olmakla birlikte; ilgili standardlarda EPS ýsý yalýtým levhalarý yoðunluklarýna göre deðil, mekanik özelliklerine göre sýnýflandýrýlmaktadýrlar. Ülkemizde henüz piyasaya arzý gerçekleþtirilmemiþ olmakla birlikte EPS levhalarýn ses yalýtým uygulamalarýnda kullanýlan çeþitleri de vardýr. EPS T olarak tanýmlanan bu üründe mekanik özellikler deðil, sýkýþtýrýlabilirlik ve dinamik rijitlik özellikleri önem taþýr. EPS ýsý yalýtým levhalarý özel iþlemden geçmedikçe ses yalýtým uygulamalarýnda kullanýlamazlar. EPS levhalarýn sýnýflandýrýlmasý ve bu sýnýflar için diðer özelliklerin tahmini deðerleri Tablo 1’da verilmiþtir. Herhangi bir ürünün özelliklerinin gerçek deðeri, üretici tarafýndan TS 7316 EN 13163 ve EN 13172 (Thermal insulating products-evaluation of conformity”ye göre beyan ettiði deðerlerdir.
Tablo 1. TS 7316 ve EN 13163’e göre EPS levhalarýn sýnýflandýrýlmasý ile ilgili örnek |
|
 |
| * EUMEPS’in web sitesinden
Özel uygulamalar için, uygulama þartlarýnýn gereklerine uygun özelliklerde, özel tip EPS levhalar üretilir.
Köpük ýsý yalýtým levhalarýnda ýsýl iletkenliði belirleyen mekanizma radyasyonla (ýþýnýmla) ýsý iletimidir (*). Bu sebeple köpük ýsý yalýtým malzemelerinde (yoðunluk<40 kg/m3) ýsýl iletkenlik, diðer malzemelerin aksine, yoðunlukla azaldýkça artar (Þekil 1). Çünkü yoðunluk azaldýkça, taneciklerin çapý büyüdüðünden ýsýl ýþýnlarý yansýtacak katý yüzey azalmaktadýr. Dolu çizgi beyaz renkli EPS köpük için yaklaþýk eðriyi göstermektedir. Günümüzde ýsýl ýþýnlarýn daha fazla yansýtýlmasýný saðlamak üzere tanecik yüzeylerin emisivitelerini yükseltecek özel iþlemler uygulanabilmektedir. Tüm kütleye uygulanan bu geliþim sonucunda, klasik EPS mamüllere nazaran ýsýl iletkenlikte anlamlý azalmalar elde edilmektedir. Isýl ýþýnlarý yansýtýcý iþlemden dolayý bu ürünlerde tüm kütle, hammadde üreticisinin çeþitlenmesine baðlý olarak farklý gri/siyah tonlarýnda olmaktadýr. Kesikli çizgi bu ürünler için yaklaþýk eðriyi temsil etmektedir.
|
 |
| Þekil 1 Köpük malzemelerde ýsl iletkenliðin yoðunlukla deðiþimi
EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn üretiminin ilk üç aþamasý (ön þiþirme, olgunlaþma, kalýplama) diðer uygulamalardaki üretimlere benzerdir. Ancak ýsý yalýtým levhalarýnda, kalýplama aþamasýnda büyük bloklar üretilmesi ve levhalarýn bu bloklardan sýcak tel vb. metotlarla kesilerek elde edilmesi tercih edilir. Böylece yüzeylerin harca yapýþma kabiliyeti arttýrýlmýþ olur.
Sadece mantolama adý verilen ince sýva ile duvarlara dýþardan yalýtým uygulamalarýnda EPS levhalarýnýn belli bir süre (üreticinin önerilerine göre 3-5 hafta) dinlendirildikten sonra uygulanmasý gerekir. Diðer uygulama tekniklerinin hiç birinde beklemeye gerek yoktur.
EPS levhalarýn yüzeylerine hemen her çeþit malzeme kaplanarak uygulama þartlarýna uygun kompozit elemanlar üretilebilir (++).
EPS çevre açýsýndan da olumlu bir malzemedir. EPS zehirli bir madde deðildir, inorganik maddelerle tepkimeye girmez. Uygulanmasý sýrasýnda ve kullanýmý sýrasýnda insan saðlýðý için tehlike oluþturmaz. Besin deðeri yoktur; bu sebeple mantar vb. mikro organizmalar geliþmez. Çeþitli þekillerde geri dönüþümü olan bir malzemedir. Geri dönüþümün ne þekilde olacaðýna teknolojik, çevresel ve ekonomik þartlar incelenerek karar verilir.
CFC ve türevlerini içermeyen EPS ozon tabakasýna zarar vermeyen, ekonomik ýsý yalýtým özelliði ile ýsýnma amaçlý enerji tüketiminde saðladýðý tasarruf sonucu iklim deðiþikliðini azaltýcý etkisi olan, üretiminde yoðun enerji tüketmeyen çevre dostu bir malzemedir. Bu konuda daha fazla bilgi için üyesi olduðumuz EUMEPS’in www.eumeps.org sitesinden “Reducing climate change with EPS insulation”, “EPS The environmental truth: Results of the life cycle assesment”, “Building a better environment with EPS”isimli dökümanlar incelenebilir.
EPS ürünlerde YAÞLANMA GÖRÜLMEZ. |
|
| *Tablolar
EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn ambalajlarýnda, ýsýl direnç (mümkünse ýsýl iletkenlik ile beraber), %10 deformasyondaki basma gerilmesi (≥50 kPa - ≥500 kPa), eðme dayanýmý (≥50 kPa; ≥75 -≥750 kPa ) ve görünür yoðunluðun yanýnda Tablo 2’de belirtilen özelliklerinin de beyan edilmiþ olmasý gerekir. Her özellik için birden fazla sýnýf vardýr. Her sýnýfýn rakkamsal deðerleri tablonun altýnda açýklanmýþtýr.
Tablo 2. EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn beyan edilmesi mecburi olan özellikleri |
 |
* Ýlgili deneyler henüz TSE’nce yapýlamadýðý için yeni sýnýflarýn belirtilmesi mümkün olmamaktadýr.
Özel uygulamalarda, beyan edilmesi imalatçýnýn tercihine býrakýlan özellikler ise:
- Belirli sýcaklýk ve nem þartlarýnda boyut kararlýlýðý
- Belirli basma yükü ve sýcaklýk þartlarý altýnda deformasyon
- Yüzeylere dik çekme dayanýmý
- Noktasal yük
- Basma sünmesi
- Su emmesi
- Donma-çözülme direnci
- Su buharý geçirgenliði
- Dinamik sertlik
- Sýkýþtýrýlabilirlik
- Tehlikeli maddelerin açýða çýkmasý
DÝÐER ISI YALITIM MALZEMELERÝNÝN ÖZELLÝKLERÝ ÝLE KARÞILAÞTIRMA
Ülkemizde kullanýlan diðer ýsý yalýtým malzemeleri için de ýsýl direncin beyan edilmesi zorunludur. Genel uygulamalarda XPS için Tablo 3’deki özelliklerin belirlenmesi gerekir. Ayný tabloda bu özellikler için izin verilen deðerler görülmektedir. Isýl iletkenliði havadan daha az olan ve köpük içinde uzun bir süre kalan þiþirici gazlar ile imal edilen (yani HCFC ve türevleri kullanýlan) XPS ürünlerde yaþlanma görüldüðü için, ýsýl iletkenliðin yaþlandýrýlmýþ deðerlerinin tayin edilmesi gerekir. CO2 ile imal edilen ürünlerde yaþlanma deneylerine gerek yoktur. Çünkü CO2 imalatý takiben kýsa sürede hava ile yer deðiþtirir; bu ürünlerde ýsýl iletkenliði saðlayan gaz havadýr. Dolayýsýyla zamanla ýsýl iletkenliðinde artýþ görülmez ancak ýsýl iletkenliði HCFC’lerle üretilen XPS ürünlerden daha büyktür. Bu sebeplerle XPS ürünlerde kullanýlan þiþirici gazýn belirtilmesi tüketici açýsýndan büyük önem taþýmaktadýr. TS 11989 EN 13164 EK C’de “Ýmalatçý istendiðinde, mamul için kullandýðý þiþirici gazý belirtmek zorundadýr” ibaresi mevcuttur.
Tablo 3. XPS ýsý yalýtým levhalarýnýn beyan edilmesi mecburi olan özellikleri |
 |
* Ýlgili deneyler henüz TSE’nce yapýlamadýðý için yeni sýnýflarýn belirtilmesi mümkün olmamaktadýr.
Özel uygulamalarda, beyan edilmesi imalatçýnýn tercihine býrakýlan özellikler ise:
- Belirli sýcaklýkta boyut kararlýlýðý
- Belirli sýcaklýk ve nem þartlarýnda boyut kararlýlýðý
- Belirli basma yükü ve sýcaklýk þartlarý altýnda deformasyon
- Yüzeylere dik çekme dayanýmý
- Noktasal yük
- Basma sünmesi
- Su emmesi
- Donma-çözülme direnci
- Su buharý geçirgenliði
- Tehlikeli maddelerin açýða çýkmasý
XPS ses yalýtýmý amaçlý kullanýma uygun olmadýðý için EN 13164’de “dinamik sertlik” özelliði ile ilgili deneylerin yapýlmasý ve beyan edilmesine gerek görülmediði gözlemlenmektedir. Boyutlar için müsaade edilen toleranslar, mantolama tekniði gibi boyut sabitliðinin önemli olduðu hassas uygulamalar için kabul edilebilir sýnýrlarýn dýþýndadýr.
Genel uygulamalarda Mineral yünleri (MW) için Tablo 4’deki özelliklerin belirlenmesi gerekir. Ayný tabloda bu özellikler için izin verilen deðerler görülmektedir.
Tablo 4. MW (taþyünü, camyünü) ýsý yalýtým levhalarýnýn beyan edilmesi mecburi olan özellikleri |
 |
* Ýlgili deneyler henüz TSE’nce yapýlamadýðý için yeni sýnýflarýn belirtilmesi mümkün olmamaktadýr.
Özel uygulamalarda, beyan edilmesi imalatçýnýn tercihine býrakýlan özellikler ise:
- Belirli sýcaklýkta boyut kararlýlýðý
- Belirli sýcaklýk ve nem þartlarýnda boyut kararlýlýðý
- %10 deformasyondaki basma gerilemsi veya basma dayanýmý (0.5 kPa-500 kPa)
- Yüzeylere dik çekme dayanýmý (1 kPa-700 kPa)
- Noktasal yük
- Basma sünmesi
- Su emmesi
- Su buharý geçirgenliði
- Dinamik rijitlik
- Sýkýþtýrýlabilirlik
- Ses absorpsiyonu
- Hava akýþ direnci
- Tehlikeli maddelerin açýða çýkmasý
Standardlarda istenen özellikler ve bu özellikler için verilen aralýklar tabiatýyla malzemenin vasýflarýna göre deðiþiklik göstermektedir. Böylece standardlara göre malzemelerin artýlarý ve eksileri kendiliðinden ortaya çýkmaktadýr. Uygulamalarda malzeme seçerken bu hususlarýn dikkate alýnmasý gerekeceði açýktýr.
Mineral yünleri için boyut kararlýlýðýnda düzlemsellikteki baðýl deðiþim için de sýnýr deðer verilmesi, bu ürünlerde düzlemsellikte de bir deðiþim olabileceðini göstermektedir. XPS ürünlerde ise boyut toleranslarýnda çok büyük deðerlere izin verilmesi bu mertebede sapmalarýn beklendiðine bir iþarettir.
EPS ve XPS ürünlerde yüzeylere paralel çekme dayanýmýnýn aranmamasý, bu malzemelerin zaten yeterli dayanýma sahip olmasýndandýr. Ancak mineral yünleri taþ veya cam liflerinin bir baðlayýcý ile biraraya getirilmesi ile imal edildiði için, bu malzemelerin kendisini taþýyabilme özelliðinin yeterli olmama ihtimali mevcuttur. Bu sebeple ilgili standardda bu özellik için de sýnýr deðer verilmiþtir. Yüzeylere dik çekme dayanýmýndaki sýnýflama da 1 kPa’dan baþlamaktadýr. EPS’de bu deðer 20 kPa’dan XPS’de ise 100 kPa’dan baþlamaktadýr. Basma ve eðme dayanýmlarý da incelendiðinde, uygulamadaki hesaplanan gerilme deðerine göre mekanik açýdan yeterli olacak ürünün seçilmesi mümkün olacaktýr. En yüksek deðerlerlere göre mekanik açýdan sýralama yapýldýðýnda XPS, EPS, MW olduðu görülmektedir. 500 kPa’dan daha yüksek gerilmelerin söz konusu olduðu taþýt trafiði vb yüklerin etkisindeki özel uygulamalarda bu bir avantajdýr. Ancak mekanik dayanýmdan ziyade, üzerindeki ince sývanýn büyük miktarlardaki ýsýl genleþme hareketlerine uyum saðlayabilme özelliðinin, bir anlamda esneme kabiliyetinin, önemli olduðu uygulamalarda (mantolama vb.) küçük dinamik rijitlik deðerlerinin elde edilebildiði EPS ve MW avantajlý olmaktadýr. EN 13164 standardýnda XPS için dinamik rijitlik özelliðinin belirlenmesine gerek görülmeyiþinin, uygulamadaki sonuçlarda meydana gelebilecek sorunlar açýsýndan deðerlendirilmesi gerekir. Mantolama tekniðinde, ýsý yalýtým levhalarý, üzerlerine uygulana ince sývanýn ýsýl genleþmesini önlerse, sývanýn maruz kalacaðý çekme gerilmeleri artar ve sývanýn çatlamasý ve hatta dökülmesi gibi olumsuz sonuçlar meydana gelir.
MW için EN 13162’de hava akýþ direnci ile ilgili deneyin istenmesinin sebebi, bu malzemenin açýk gözenekli olmasýdýr. Bunun sonucu olarak MW malzemelerin su buharý difüzyon direnç faktörü çok küçüktür, ölçüm yapýlmadýysa 1 alýnmasý EN 13162’de önerilmektedir. Dolayýsýyla içerden yalýtým uygulamalarýnda MW ile duvar malzemesi arasýnda yoðuþma olmasý kaçýnýlmazdýr. Halbuki ≥30 kg/m3 yoðunluklu EPS veya XPS kullanýlmasý halinde ýsý yalýtým malzemesi ile duvar arasýndaki yoðuþma önlenebilir. MW’nin açýk gözenekleri sebebiyle su emme deneyleri için sadece kýsmi daldýrma ile ilgili deney sonuçlarý istenmiþ ve bu deneyler için sýnýrlama verilmiþtir. EPS ve XPS kapalý gözenekli olduðundan EN 13163 ve EN 13164’de tam daldýrma ile su emme deneyleri ve hatta diffüzyonla uzun süreli su emme deneyleri de tanýmlýdýr. Yine açýk gözenekli olmasý sebebiyle MW için donma-çözülme dayanýmý aranmamýþtýr. Ama kapalý gözenekli EPS ve XPS’de bu özelliðin de saðlanmasý beklenmektedir.
MW’nin açýk gözenekleri ýsý yalýtým uygulamalarý için arzu edilmeyen bir durum olmakla birlikte çok örtülü olarak isimlendirilen aðýr katmanla birlikte kullanýlarak ses yalýtým düzeyinin iyileþmesini saðlayan sistemlerde ses yalýtým malzemesi olarak kullanýlmasýný mümkün kýlar. Bu sebeple EN 13162’de MW’nin ses absorpsiyonu deðerlerinin nasýl ölçüleceði ve ne þekilde beyan edileceði belirtilmiþtir. XPS açýk gözenekli hale getirlemeyeceði için, ses yalýtým amaçlý kullanýlmasý mümkün deðildir. Dolayýsýyla EN 13164’de bu özellik hiç aranmaz. EPS ýsý yalýtým levhalarý da kapalý gözenekli olduðundan ses yalýtým amaçlý kullanýlamazlar. Ancak özel bir iþlemden geçirilerek gözeneklerin patlatýlmasý ve dinamik rijitliðin azaltýlmasý mümkündür. Bu ürünler ses yalýtýmý amacýyla kullanýlabilirler. Bu sebeple EN 13163’de ayrýca EPS T sýnýfý belirlenmiþ ve bu sýnýf için ýsý yalýtým sýnýflarýndan farklý olarak dinamik rijitlikle ilgili beyan esas alýnmýþtýr.
EPS ve XPS polimer esaslý malzemeler olduklarýndan yangýn karþýsýndaki davranýþlarý B1 sýnýfýný karþýlayabilir. Mineral yünlerinde taþ ve cam lifleri yanmaz malzeme olduklarý için A sýnýfýdýrlar. Bu özellik giydirme cephe sistemlerde MW’ni avantajlý duruma getirir. Ancak levha haline getirlirken kullanýlan polimer baðlayýcý yanýcýdýr. Doalyýsýyla baðlayýcý madde miktarýnýn artmasýnýn MW’nin yangýn karþýsýndaki davranýþýný olumsuz etkileyebileceði dikkate alýnmalýdýr.
Sonuç olarak uygulanacaðý yere göre uygun ýsý yalýtým malzemesinin ve o malzeme için uygun sýnýfýn seçilmesinin önemi büyüktür. Bu seçimde mamül standardlarýndan faydalanýlmasý, bu standardlardaki içeriðin dikkatli þekilde incelenmesi ve deðerlendirilmesi doðru yalýtým yapýlabilmesi için þarttýr.
*Isý Yalýtýmýnda EPS Uygulamalar
Farklý uygulamalarda (dýþardan yalýtým, içerden yalýtým, çatý yalýtýmý vb.) yukarýdaki özelliklerin farklý deðerlerde olmasý gerekir. Dolayýsý ile standard her özellik için birden fazla sýnýf tanýmlamaktadýr. Fakat hangi uygulamada hangi sýnýfýn kullanýlacaðýna dair bir açýklama getirmemektedir. Bu durum bütün ürün EN normlarýnda ortak özelliktir.
Malzemenin kalitesi uygulamanýn kalitesi için yeterli deðildir. Nihai durumda kesin sonuç alabilmek için gerekli olan bir diðer standard “uygulama standardý” dýr. Isý yalýtýmý, sistem sonucu elde edilen bir olaydýr. Isý yalýtým malzemesi bu sistemin en önemli bileþenidir. Ancak, ýsý yalýtým malzemesi ne kadar iyi olursa olsun, sistemi meydana getiren diðer malzemeler yeteri kadar iyi deðilse veya gereði gibi uygulanmamýþ ise veya hiç uygulanmamýþ ise sistemden istenilen sonuç alýnamaz. Bu amaçla her ýsý yalýtým malzemesinin kendi ürünü için bir uygulama standardýný hazýrlamasý gerekmektedir. Diðer Avrupa ülkelerinde uygulama standardlarý, ülkeden ülkeye deðiþen özelliklerde zaten mevcutdur.
EPS sektörü bu sebeple “Uygulama Standardý” nýn hazýrlanmasýna da büyük önem vermiþtir. Uygulayýcý firmalar ve yan ürün üreticileri ile birlikte gerçekleþtirilen seri toplantýlar sonucu EPS için hazýrlanmýþ olan uygulama þartnamesi PÜD’ün web sayfasýnda mevcuttur. Diðer malzemelerin de benzer þekilde uygulama standardlarýný hazýrlamalarý yalýtým sektörünün geliþimi için üzerinde hassasiyetle durulmasý gereken bir konudur.
EPS ile ýsý yalýtýmý uygulamalarýnda, öncelikle PÜD tarafýndan düzenlenen ve uygulayýcý firmalarla, diðer detay malzeme üreticilerinin katýldýðý seri toplantýlar sonucunda hazýrlanan uygulama þartnamesine uyulmasý gerekir . Bu þartnameye uygun detay örnekleri ise eps uygulamalarý sayfamýzda verilmiþtir. |
.
.
| |
 |
|
